Odejdź od komputera i popatrz za okno

Z prof. Jackiem Pawłem Szaflikiem o profilaktyce wzroku rozmawia Paweł Kruś

Panie Profesorze, Światowy Dzień Wzroku to znakomita okazja do rozmowy na temat profilaktyki. Czy rozwój technologii takiej jak komputery, sztuczne światło, bardzo małe cyfry i litery na ekranach smartfonów mają wpływ na nasze oczy?

Zarówno w Polsce, jak i na świecie obserwujemy wpływ intensywnej pracy wzrokowej na zwiększenie odsetka osób krótkowzrocznych. Nie jesteśmy w stanie w tej chwili w sposób jednoznaczny powiązać tego z zastosowaniem urządzeń elektronicznych, ponieważ są one dostępne od niedawna. Być może będziemy mogli to zaobserwować w dłuższej perspektywie, co najmniej kilkunastu lat.

Faktem jest, że im więcej czytamy lub oglądamy filmy czy w młodym wieku używamy gier komputerowych, jesteśmy bardziej zagrożeni krótkowzrocznością.

Jaką profilaktykę wzroku powinniśmy stosować, nie rezygnując z tych urządzeń?

Niezwykle ważne jest, aby stosować higienę wzrokową, polegającą na robieniu przerw w pracy do bliży. Ta przerwa przełoży się na zwolnienie napięcia akomodacyjnego i zmniejszy obciążenie narządu wzroku. Drugą ważną sprawą, zwłaszcza w przypadku młodych osób, jest wykonywanie badań potencjalnej wady wzroku, ponieważ nieskorygowane wady wzroku mogą prowadzić do takich dolegliwości jak bóle oczu, bóle głowy, przemęczenie, złe samopoczucie. Po zastosowaniu odpowiedniej korekcji okularowej te zjawiska ustępują.

Czy gimnastyka# wzroku i suplementacja są przydatne w profilaktyce?

Istnieją pojedyncze doniesienia mówiące o korzystnym wpływie ćwiczeń akomodacyjnych, natomiast nie dysponujemy wynikami szeroko zakrojonych badań, które moglibyśmy wykorzystać w praktyce klinicznej. Brakuje twardych dowodów naukowych. Jeśli chodzi o suplementację, to rozszerzyłbym to pojęcie o właściwą dietę i odpowiedni tryb życia. Wtedy może mieć zasadniczy wpływ na zdrowie narządu wzroku, ale jest to związane bardziej z innymi schorzeniami, występującymi w późniejszym wieku, a nie z intensywnością pracy wzrokowej. Tu też brakuje twardych, jednoznacznych dowodów, że same suplementy diety mają wpływ na nasz wzrok.

Co zatem robić?

W ramach profilaktyki zalecam przede wszystkim przerwy w pracy, wyjście do innego pomieszczenia, oderwanie wzroku od monitora na rzecz widoku z okna.

Jakie możliwości związane z profilaktyką wzroku oferuje polski system ochrony zdrowia?

Nadal brakuje programów profilaktycznych dotyczących wzroku. Podjęcie takich działań mogłoby być szczególnie skuteczne na przyszłość, np. zmniejszając koszty opieki zdrowotnej. Przede wszystkim postulowałbym uruchomienie szeroko zakrojonego programu badania wad wzroku u dzieci i młodzieży, ponieważ nieskorygowane wady wzroku i niewykryte choroby w młodym wieku rzutują na całe życie. Kolejna propozycja to program skierowany do osób pomiędzy 40. a 50. r.ż., kiedy wzrasta ryzyko rozwoju izolowanych chorób oka i ocznych powikłań chorób ogólnoustrojowych. Uzasadnione byłoby wypracowanie i sfinansowanie systemu, w którym pacjenci w tym wieku poddawani byliby rutynowemu badaniu przesiewowemu np. w kierunku jaskry. Jest to schorzenie, które przebiega bezobjawowo i jego wykrycie w stadium umożliwiającym terapię jest możliwe tylko podczas badania wzroku. Ważny jest moment wykrycia, ponieważ uszkodzenia spowodowane jaskrą mają charakter nieodwracalny.

W ubiegłych latach Polskie Towarzystwo Okulistyczne przeprowadzało badania przesiewowe. Czego one dotyczyły i jaki miały zasięg?

Polscy okuliści zauważyli lukę w systemie ochrony zdrowia, związaną z profilaktyką chorób oka, dlatego Polskie Towarzystwo Okulistyczne od kilku lat realizuje akcję profilaktyczną „Polscy okuliści kontra jaskra”. Odbywa się corocznie w marcu w związku z Międzynarodowym Tygodniem Jaskry. Polega na tym, że gabinety okulistyczne członków PTO są otwarte dla wszystkich chcących poddać się bezpłatnemu badaniu przesiewowemu w kierunku jaskry. Udało się również przekonać wiele szpitali do udziału w akcji.

Co rok rośnie liczba pacjentów objętych badaniami?

Tak, ponieważ akcja ma istotny walor edukacyjny. Dzięki mediom osoby po 40. r.ż. zyskują wiedzę o chorobie i świadomość, że powinny zostać poddane badaniu profilaktycznemu. W ten sposób do społeczeństwa dociera informacja, że skutki niewykrytej na czas i nieleczonej jaskry mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, czyli ślepoty.