Pages Menu
Categories Menu
Okulistyka w Polsce – nie mamy się  czego wstydzić

Okulistyka w Polsce – nie mamy się czego wstydzić

Okulistyka w Polsce – rozmowa z prof. Jerzym Szaflikiem, kierownikiem Katedry i Kliniki Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dyrektorem Samodzielnego Publicznego Klinicznego Szpitala Okulistycznego.

Panie profesorze, jak wygląda polska okulistyka na tle świata?

Polskiej okulistyki nie musimy się wstydzić w stosunku do okulistyki światowej. Poziom finansowania medycyny w Polsce jest relatywnie niski, jednak procedury okulistyczne były wycenione w sposób rozsądny, co pozwoliło na rozwój okulistyki – może nie w dynamiczny, ale w racjonalny sposób. Poziom świadczeń okulistycznych w Polsce jest porównywalny z poziomem świadczeń okulistycznych w Europie. Niepokojące są zmiany, które następują w finansowaniu procedur okulistycznych w ostatnim czasie, szczególnie, jeśli chodzi o zaćmę. Zaniżona została wycena procedur i nadal mówi się o ich obniżaniu, a to grozi istotnym pogorszeniem standardu usług okulistycznych. Nie można oczekiwać, że w istotnie obniżonych przez NFZ cenach procedur da się utrzymywać dotychczasowy poziom świadczenia. Oczywiście można doprowadzić do sytuacji, że procedura będzie tańsza, ale musi to odbić się na standardzie, a po przekroczeniu pewnej granicy przynosić straty szpitalne.

Generalne poziom usług okulistycznych w Polsce jest dobry, porównywalny z europejskim, natomiast główny problem to dostępność usług.

Jak długo trzeba czekać np. na operację zaćmy?

Czas oczekiwania na planowy zabieg operacyjnego usunięcia zaćmy jest różny w różnych województwach i ośrodkach okulistycznych w Polsce, waha się od 3 lat do 1,5 roku. W naszym szpitalu czas oczekiwania na operację zaćmy jest poniżej średniej krajowej.

Można powiedzieć, że to jeszcze taki okres bezpieczny dla pacjenta?

Niestety nie. W zaćmie jest wyjątkowa sytuacja: nie da się przewidzieć, jaki będzie postęp choroby. Bywają pacjenci, u których funkcja widzenia jest upośledzona w niewielki sposób i taki stan utrzymuje się długo. U innych pacjentów z nieznacznie upośledzonej ostrości wzroku po 3-4 miesiącach dochodzi do drastycznego pogorszenia.

Kwestia dostępności do usług okulistycznych jest głównym problemem okulistyki w Polsce. Czas oczekiwania na planowe procedury okulistyczne, jak np. zabieg zaćmy, przekraczający rok, jest niedopuszczalny. Taka zwłoka powoduje, że część pacjentów, u których można by wykonać zabieg bez większego ryzyka, stają się pacjentami wysokiego ryzyka.

Niepokojąca jest też inna sprawa: otóż NFZ nakłada na podmioty okulistyczne obowiązek prowadzenia list oczekujących. Bardzo niebezpieczne dla pacjentów jest realizowanie list oczekujących na procedury, w których czekanie powoduje drastyczne pogorszenie szans na widzenie. Myślę tu o zwyrodnieniu plamki związanej z wiekiem – AMD. W formie wysiękowej to schorzenie postępuje bardzo szybko i powoduje nieodwracalną ślepotę. Jest stosunkowo krótki okres pomiędzy zaobserwowaniem pierwszych zmian polegających na krzywieniu się obrazu, a nieodwracalnym upośledzeniem widzenia z czarną plamą w środku, przez co pacjent nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, nalać wody do szklanki czy samodzielnie zjeść posiłek.

Ile trwa taki okres?

3-4 miesiące, pół roku… Trudno jednoznacznie określić. Wiadomo jednak, że wydłużanie okresu między zaplanowanym zabiegiem podania iniekcji do gałki ocznej, bo taka jest w tej chwili nowoczesna metoda leczenia, a wykonaniem tego zabiegu, działa na niekorzyść pacjenta i może doprowadzić do sytuacji, że zabieg nie będzie miał sensu, bo pacjent i tak straci wzrok.

NFZ nakłada obowiązek na podmioty okulistyczne wpisywania pacjentów na listy oczekujących, nawet w sytuacji, gdy podmioty te nie mają możliwości, by pomóc pacjentom w przewidywalnym terminie. Pacjenci zapisywani na listy oczekujących mają pewne poczucie bezpieczeństwa. Natomiast naprawdę są w bardzo niebezpiecznej sytuacji i odpowiedzialność za to zaczyna spadać również na lekarza czy szpital, który zapisuje pacjenta na tę listę. W Klinicznym Szpitalu Okulistycznym sytuacja jest szczególnie trudna, ponieważ wykonujemy bardzo dużo tego typu zabiegów. Pacjenci ci wymagają potem latami permanentnego leczenia: co miesiąc muszą być kontrolowani, czy ich stan się poprawił, czy trzeba podać kolejny zastrzyk, czy można z tym poczekać. W naszym szpitalu mamy ponad 800 takich pacjentów, którzy muszą być pod stałą opieką. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, ile zabiegów co miesiąc będziemy musieli u nich wykonać.

Jak długo musi czekać nowa osoba w Klinicznym Szpitalu Okulistycznym, by dostać się na zabieg w przypadku AMD?

Praktycznie nie jesteśmy w stanie nikogo przyjąć nowego do takiego zabiegu, bo mamy tylu własnych pacjentów. Jeśli będziemy prowadzić taką listę oczekujących, to możemy z góry założyć, że ci pacjenci nie zostaną w porę zaopatrzeni.

To gdzie pacjenci powinni się udać?

To pytanie nie powinno być skierowane do mnie. Ja mogę powiedzieć, że 800 pacjentami, których mamy, staramy się opiekować jak najlepiej. Jeśli któryś z nich nie wymaga już opieki, to włączamy do leczenia kolejnego pacjenta. Ale nie możemy tworzyć listy oczekujących, bo pacjenci będą mieli poczucie, że ponosimy pewną współodpowiedzialność za ich leczenie. Jako dyrektor tego szpitala, jak również lekarze tego szpitala, nie możemy na siebie wziąć takiej współodpowiedzialności.
Są za małe nakłady w systemie na okulistykę. Nie jest to tylko problem okulistyki: dotyczy to również innych specjalności. Zdaję sobie sprawę z tego, że nie jesteśmy krajem bogatym i że trzeba szukać takich rozwiązań, by racjonalizować wydatki również w ochronie zdrowia. Jednak to nie szpitale i nie lekarze powinni racjonalizować. Oni wykonują swoje zadania zgodnie z zasadami etyki, w przekonaniu, że głównym i podstawowym ich obowiązkiem jest pomagać pacjentom.

Pacjent z AMD nie powinien jednak na zabieg czekać…

Podam przykład. Zgadzam się z tym, że musi być opracowany standard postępowania administracyjnego. Natomiast muszą być też racjonalnie zabezpieczone odstępstwa od standardu. Mam w pamięci nieprzyjemne dla nas zdarzenie: zgłosiła się do nas pacjentka ze zwyrodnieniem plamki związanej z wiekiem. Pacjentka nie spełniała normy, która obowiązuje w standardzie: miała mniej niż 50 lat. 50 lat to ogólnie przyjęta granica, zwykle pacjenci są dużo starsi. Jak się jednak okazuje, może się zdarzyć, że choroba wystąpi u kogoś przed 50. rokiem życia. Nam pozostaje wtedy skierować do płatnika wniosek o wyrażenie zgody na takie leczenie. Skierowaliśmy do płatnika prośbę o wyrażenie zgody na zaopatrzenie tej pacjentki w związku z ewidentnie występującym schorzeniem.

Jaka była odpowiedź NFZ?

Uzyskaliśmy odpowiedź, że nie jest to możliwe, bo pacjentka nie spełnia warunków zawartych w standardzie postępowania. My jesteśmy instytucją publiczną, obowiązują nas pewne zasady i nie możemy wykonywać procedur, za które nie dostaniemy od NFZ pieniędzy, bo jako dyrektor szpitala byłbym pociągnięty do odpowiedzialności za to, że narażam szpital na straty.

Kolejny problem: zdarzają się pacjenci, którzy wymagają kilku procedur, a my możemy uzyskać z NFZ środki tylko za jedną. Rozwiązujemy to w ten sposób, że wykonujemy te procedury i nie uzyskujemy za nie pieniędzy w NFZ. Są jednak przepisy i procedury, których nie możemy łamać, by nie znaleźć się w konflikcie z NFZ. Staramy się dbać o pacjentów, niemniej jednak czasem napotykamy na duże trudności, by świadczyć im to, co im się, jako pacjentom, należy. NFZ chce za swoje trudności organizacyjne i finansowe zrzucać odpowiedzialność na szpitale i lekarzy. To tworzy bardzo złą atmosferę. Jestem długo lekarzem, obserwuję ostatnio, że zamiera szacunek, jakim jeszcze niedawno był darzony lekarz przez pacjenta, ponieważ tworzy się złą atmosferę, w której odpowiedzialność za wiele problemów próbuje się zrzucić na lekarzy. Najłatwiej mówić o rzeczach negatywnych, te pozytywne nie są atrakcyjne.

Właśnie dlatego zaczęliśmy naszą rozmowę od tego, że polscy lekarze i polska okulistyka są na światowym poziomie. Rzeczywiście w Polsce są wykonywane wszystkie nowoczesne zabiegi okulistyczne?

Możemy powiedzieć, że jesteśmy w stanie wykonać wszystko, co wykonuje się na świecie na poziomie zbliżonym do światowego. Problem polega na tym, że ilościowo tych procedur jest za mało w stosunku do potrzeb.

Niestety, próbuje się rozwiązywać pewne problemy w sposób korzystny dla określonej grupy ludzi, nie uwzględniając obiektywnych faktów. Myślę tu np. o wycenie procedury operacji zaćmy. Niedawno w prasie zaczęły ukazywać się artykuły, które opierały się na informacjach NFZ o tym, że procedury leczenia zaćmy są przeszacowane, i że można je wykonać za niższą cenę.

I dzięki temu będzie można ich wykonać więcej…

Jako przykład podawano Czechy, Słowację: że tam procedury leczenia zaćmy są tańsze. To nadużycie. Nie wiem, na ile osoby, które takie informacje rozpowszechniały, miały świadomość, że są one nieścisłe. Inaczej kalkulowane były procedury w Czechach, inaczej w Polsce. W Czechach pewnych kosztów nie uwzględniono, co w konsekwencji spowodowało, że cena czeska, niższa niż polska, była niekompletna. Nie jestem przeciw temu, by racjonalizować ceny. Były jednak osoby czy instytucje, w których interesie leżało to, by ceny obniżyć, bo chciały znaleźć się w systemie. Szczególnie duże podmioty, które są instytucjami międzynarodowymi, mogą na jakiś czas zejść z ceny, bo i tak będzie im się to opłacać. Później jednak będą domagać się lepszej wyceny. Warto, by NFZ zdawał sobie z tego sprawę.

Ostatnio bardzo dyskutowana jest też kwestia współpłacenia pacjenta, np. za ponadstandardowe soczewki przy operacjach zaćmy. Co pan profesor sądzi na ten temat?

To bardzo złożona sprawa. Jeśli chodzi o procedury okulistyczne, to współpłacenie wydaje się być uzasadnione. Nie może jednak dotyczyć jednej procedury w jednej specjalności. Wprowadzenie dopłat w całym systemie wymaga bardzo szczegółowego uregulowania, bo może postawić część pacjentów w gorszej sytuacji. Dziś obowiązuje nas zasada, że NFZ pokrywa koszty całej procedury. Uważam jednak, że racjonalne byłoby stworzenie możliwości dopłacania. Z punktu widzenia pacjenta to ważna sprawa.

rozmawiała Katarzyna Pinkosz

fot. Tomasz Adamaszek

1/5 - (1 vote)